Ananiasz Zajączkowski

Ananiasz Zajączkowski urodził się 12 listopada 1903 r. w Trokach jako syn kancelisty sądowego Aleksandra i Emilii z domu Bezekowicz. Zmarł 6 kwietnia 1970 r. w Rzymie, pochowany na cmentarzu karaimskim w Warszawie.

W 1925 r. ukończył gimnazjum im. Zygmunta Augusta w Wilnie. Studia orientalistyczne w zakresie filologii Wschodu Muzułmańskiego odbył na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, uzyskując w 1929 r. stopień doktora filozofii na podstawie pracy „Sufiksy imienne i czasownikowe w języku zachodnio-karaimskim”.

Dzięki stypendiom Funduszu Kultury Narodowej odbył studia uzupełniające w Berlinie (1929-1930), Stambule (1930-1931) i Paryżu (1931). Asystent w Katedrze Filologii Orientalnej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (1931-1932), starszy asystent i lektor języka tureckiego w nowopowstałym Instytucie Orientalistycznym Uniwersytetu Warszawskiego w 1932 r. Habilitował się w 1933 r. na wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego na podstawie pracy. „Wybrane ustępy z anatolijsko-tureckiego przekładu "Kalili i Dimny"”, uzyskując veniam legendi w zakresie turkologii, iranistyki i arabistyki. Powołany na stanowisko kierownika nowoutworzonej w 1933 r. katedry turkologii jako zastępca profesora, w 1935 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1946 profesora zwyczajnego. Katedrą Turkologii, a po reorganizacji w 1969 r. Zakładem Turkologii i Iranistyki kierował przez 37 lat aż do zgonu.

Podczas okupacji, gdy Uniwersytet był zamknięty, pracował (1941-1944) jako urzędnik w Wydziale Statystycznym Zarządu Miasta Starej Warszawy. Jednocześnie zajmował się nauczaniem języków wschodnich i europejskich na tajnych kompletach.

Po upadku Powstania we wrześniu 1944 r. mieszkał w Krakowie. Jesienią 1945 r. powrócił do Warszawy, by podjąć pracę nad reaktywowaniem Instytutu Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego, którego był następnie dyrektorem w latach 1946-1950 i ponownie 1957-1961. W latach 1946-1950 kierował także Instytutem Filologii Orientalnej Uniwersytetu we Wrocławiu.

Był członkiem Polskiego Towarzystwa Orientalistycznego od 1930 r., w latach 1948-1958 jego prezesem, a potem członkiem honorowym; był członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego od 1936 r., członkiem założycielem Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego w 1946 r., członkiem Polskiej Akademii Umiejętności od 1948. Z chwilą powstania Polskiej Akademii Nauk w 1952 r. został powołany w poczet jej członków-korespondentów, a w 1961 r. wybrano go członkiem rzeczywistym.

Z jego inicjatywy powstał w 1953 r. Zakład Orientalistyki PAN, którym kierował przez cały czas jego istnienia do 1969 r. Pełnił też funkcję przewodniczącego Komitetu Orientalistyki PAN, przekształconego później w Komitet Nauk Orientalistycznych PAN (do 1965). Był członkiem honorowym Türk Dil Kurumu (Tureckiego Towarzystwa Językowego) od 1957 r., członkiem-korespondentem Société Finno-Ougrienne od 1966 r. i członkiem Societas Uralo-Altaica.

Odegrał wybitną rolę jako organizator orientalistycznego ruchu wydawniczego. W okresie 1946-1948 był redaktorem naczelnym „Myśli Karaimskiej”, przekształconej w 1949 r. w „Przegląd Orientalistyczny”. Był redaktorem naczelnym (1949-1952), a potem (1953-1958) przewodniczącym Rady Redakcyjnej tego pierwszego polskiego czasopisma popularnonaukowego poświęconego zagadnieniom Wschodu. Od 1950 r. współredaktor „Rocznika Orientalistycznego”, a od 1953 r. jego redaktor naczelny. Od 1954 r. był współredaktorem serii „Prace Komitetu Orientalistycznego PAN”, kontynuowanej następnie pod nazwą "Prace Orientalistyczne Zakładu Orientalistyki PAN". Był członkiem Polski Komitetu d/s UNESCO; przewodniczył od 1957 r. Polskiej Grupie Roboczej d/s realizacji projektu UNESCO „Wschód-Zachód”.

Także prowadził działalność dydaktyczną w Szkole Wschodoznawczej, przekształconej w 1938 r. w Wyższą Szkołę Żywych Języków Wschodnich w Warszawie, w latach 1948-1950 w Studium Języków Wschodnich przy Instytucie Spraw Międzynarodowych.

Od 1947 do 1970 r. pełnił obowiązki Prezesa Karaimskiego Związku Religijnego.

Główne kierunki badań profesora dr A. Zajączkowskiego to:

1) zabytki językowe, języki i ludy tureckie stepów nad Morzem Czarnym i Kaspijskim (przeprowadził studia komparatystyczne nad dziejami, językiem i kulturą Chazarów oraz Kipczaków);

2) gramatyka porównawcza i historyczna języków tureckich;

3) wpływy orientalne, zwłaszcza tureckie na język i kulturę polską oraz inne ludy słowiańskie;

4) omówił wpływy słowiańskie na język kipczacki oraz zagadnienia językowe „Słowa o pułku Igora”, przeprowadził analizę krytyczną dotychczasowych publikacji z zakresu polsko-orientalnych związków językowych;

5) studia nad dziejami orientalistyki polskiej;

6) upowszechniał wiedzę o Oriencie i grupach etnicznych pochodzenia tureckiego zamieszkałych a terenie Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego;

7) badał wpływy języka i literatury perskiej na literaturę turecką.

Pełna bibliografia A. Zajączkowskiego zamyka się 335 pracami.